🌸 गौर पर्व (गौरादेवी पर्व) नेपालको विभिन्न ठाउँमा विशेषगरी सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा धूमधामसाथ मनाइने गौर पर्व हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको एक महत्वपूर्ण धार्मिक तथा सांस्कृतिक पर्व हो । यस पर्वलाई गौरादेवी व्रत वा गौर पर्व भनेर पनि चिनिन्छ । मुख्यतः महिलाहरूले आफ्नो पति, परिवार र गृहकल्याणको लागि देवी गौराको पूजा गरेर यो पर्व मनाउने प्रचलन रहेको छ । 📖 पर्वको पौराणिक कथा पौराणिक कथाअनुसार, देवी गौरा (पार्वती) ले भगवान शिवलाई पति स्वरूप पाउन कडा तपस्या गरेकी थिइन् । उनको तपस्याले प्रसन्न भएर भगवान शिवले उनलाई पतिरूपमा स्वीकार गरे । त्यसैबेलादेखि महिलाहरूले यो पर्वमा देवी गौराको पूजा आराधना गरी आफ्नो घर-परिवारको सुख, शान्ति र दीर्घायुको लागि व्रत बस्ने चलन चल्यो । 🙏 मुख्य उद्देश्य गौर पर्व विशेषगरी विवाहित महिलाहरूले मनाउने पर्व हो । यसमा महिलाहरूले यसरी पूजा गर्छन्— पतिका दीर्घायु र स्वास्थ्यको कामना परिवारमा सुख, शान्ति र समृद्धिको कामना गृहस्थ जीवनमा सौहार्द कायम होस् भन्ने उद्देश्य 🌺 पर्व मनाउने विधि गौर पर्व दुई–तीन दिनसम्म चल्ने गर्छ । यसमा गरि...
नेपाल र भारत लगायतका हिन्दू समुदायमा श्रावण शुक्ल पूर्णिमाको दिन दुईवटा महत्वपूर्ण पर्वहरू एकसाथ मनाइन्छन् — जनैपूर्णिमा र रक्षा बन्धन। यस दिन धार्मिक अनुष्ठान, पूजा–पाठ र सामाजिक बन्धनको प्रतीकात्मक कर्मकाण्ड सम्पन्न गरिन्छ।
१. जनैपूर्णिमा — आत्मशुद्धि र नवीकरणको पर्व
जनैपूर्णिमा, जसलाई ऋषितर्पणी वा श्रावणी पूर्णिमा पनि भनिन्छ, विशेष गरी ब्राह्मण, क्षत्रिय र वैश्य वर्णका मानिसहरूले पुरानो जनै फेर्ने दिनका रूपमा मनाउँछन्।
-
जनैको महत्व
जनै (यज्ञोपवीत) धार्मिक अनुशासन, पवित्रता र सत्य मार्गमा चल्ने संकल्पको प्रतीक हो। तीन धागोले बनेको जनैले ब्रह्मा, विष्णु र महेशको स्मरण गराउँछ, साथै त्रिकाल (बिहान, दिउँसो, बेलुकी) ध्यान र कर्मको संकेत गर्छ। -
कर्मकाण्ड
यस दिन स्नान, जप–तप र देव–ऋषिहरूको तर्पण गरी पूजाआर्चना गरिन्छ। गुरुबाट नयाँ जनै लगाइन्छ र पुरानो जनैलाई पवित्र जलमा विसर्जन गरिन्छ। यसै दिन ब्राह्मणहरूद्वारा रक्षासूत्र बाँध्ने प्रचलन पनि छ, जसलाई 'दोरो' भनिन्छ।
२. रक्षा बन्धन — सम्बन्ध र सुरक्षा बन्धनको उत्सव
रक्षा बन्धन, जसलाई राखी पूर्णिमा पनि भनिन्छ, विशेष गरी दाजुभाइ र दिदीबहिनीबीचको प्रेम र सुरक्षाको प्रतीक हो।
-
इतिहास र कथा
रक्षा बन्धनसँग अनेक किंवदन्तीहरू जोडिएका छन्। महाभारतमा द्रौपदीले श्रीकृष्णको हातमा कपडाको टुक्रा बाँधेर उनको रक्षा प्रार्थना गरेकी कथा, रानी कर्णावतीले मुगल बादशाह हुमायूँलाई राखी पठाएको प्रसंग प्रसिद्ध छन्। -
समारोह
यस दिन दिदी वा बहिनीले दाजु वा भाइको हातमा राखी बाँधेर दीर्घायु र सफलताको कामना गर्छिन्। बदला स्वरूप भाइले बहिनीलाई उपहार र जीवनभरको सुरक्षा दिने वाचा गर्छ।
३. धार्मिक र सामाजिक सन्देश
जनैपूर्णिमा र रक्षा बन्धन दुवै पर्वहरूले धार्मिक पवित्रता, पारिवारिक एकता, र आपसी विश्वासलाई बलियो बनाउँछन्।
- जनैपूर्णिमा आत्मशुद्धि र धार्मिक अनुशासनको प्रतीक हो।
- रक्षा बन्धन पारिवारिक सम्बन्ध, विशेष गरी दाजुभाइ–दिदीबहिनीको प्रेम र सुरक्षाको प्रतीक हो।
४. नेपालमा विशेषता
नेपालमा यो दिन हिमालदेखि तराईसम्म फरक–फरक परम्परामा मनाइन्छ—
- पहाडी क्षेत्रमा दोरो बाँध्ने र जनै फेर्ने परम्परा।
- तराईका केही भागमा राखी बाँध्ने चलन।
- जनैपूर्णिमाको दिन गाईजात्रा पर्व पनि काठमाडौं उपत्यकामा सुरु हुन्छ।
Comments
Post a Comment