🌸 गौर पर्व (गौरादेवी पर्व) नेपालको विभिन्न ठाउँमा विशेषगरी सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा धूमधामसाथ मनाइने गौर पर्व हिन्दू धर्मावलम्बीहरूको एक महत्वपूर्ण धार्मिक तथा सांस्कृतिक पर्व हो । यस पर्वलाई गौरादेवी व्रत वा गौर पर्व भनेर पनि चिनिन्छ । मुख्यतः महिलाहरूले आफ्नो पति, परिवार र गृहकल्याणको लागि देवी गौराको पूजा गरेर यो पर्व मनाउने प्रचलन रहेको छ । 📖 पर्वको पौराणिक कथा पौराणिक कथाअनुसार, देवी गौरा (पार्वती) ले भगवान शिवलाई पति स्वरूप पाउन कडा तपस्या गरेकी थिइन् । उनको तपस्याले प्रसन्न भएर भगवान शिवले उनलाई पतिरूपमा स्वीकार गरे । त्यसैबेलादेखि महिलाहरूले यो पर्वमा देवी गौराको पूजा आराधना गरी आफ्नो घर-परिवारको सुख, शान्ति र दीर्घायुको लागि व्रत बस्ने चलन चल्यो । 🙏 मुख्य उद्देश्य गौर पर्व विशेषगरी विवाहित महिलाहरूले मनाउने पर्व हो । यसमा महिलाहरूले यसरी पूजा गर्छन्— पतिका दीर्घायु र स्वास्थ्यको कामना परिवारमा सुख, शान्ति र समृद्धिको कामना गृहस्थ जीवनमा सौहार्द कायम होस् भन्ने उद्देश्य 🌺 पर्व मनाउने विधि गौर पर्व दुई–तीन दिनसम्म चल्ने गर्छ । यसमा गरि...
नेपालमा मनाइने चाडपर्वहरूमध्ये तीज महिलाहरूको दृष्टिकोणले अत्यन्तै महत्वपूर्ण र महान पर्व मानिन्छ। प्रत्येक वर्ष भदौ महिनाको शुक्ल पक्षको तृतीयामा मनाइने यो पर्वलाई विशेषगरी हरितालिका तीज भनिन्छ। हिन्दू संस्कृतिअनुसार तीजको सुरुवात देवी पार्वतीले भगवान शिवलाई प्राप्त गर्न कठोर व्रत बसिदिएको कथासँग जोडिएको पाइन्छ।
तीजको धार्मिक पृष्ठभूमि
पुराणका अनुसार देवी पार्वतीले आफ्ना साथीहरू (सखीहरू) को सहयोगमा पितृगृहबाट पलायन गरी वनमा गई कठोर तपस्या गरेर भगवान शिवलाई पति रूपमा प्राप्त गर्नुभएको थियो। यही प्रसंगलाई “हरितालिका” भनिन्छ (हरित = चोरी गरेर लैजानु, आलिका = सखी/साथीहरू)। त्यसैबेलादेखि महिलाहरूले यो दिन व्रत बस्ने र भगवान शिव–पार्वतीको आराधना गर्ने परम्परा चल्दै आएको हो।
तीजको विशेषता
-
दर खाने दिन (तीज अघिल्लो दिन):
तीज सुरू हुनुअघि महिलाहरूले मिठा–मिठा परिकार बनाएर राति अबेरसम्म खाने चलन छ। यसलाई "दर खाने दिन" भनिन्छ। -
व्रत र पूजाः
तीजको दिन बिहानै नुहाइधुवाइ गरी रातभरि केही नखाई निर्जल वा जलसहितको व्रत बस्ने गरिन्छ। महिलाहरूले रातो–हरियो लुगा, टिका र हरियाली चूडिहरू लगाएर शिव–पार्वतीको पूजा गर्ने गर्छन्। -
गीत र नृत्यः
तीजको अर्को विशेषता हो – सामूहिक नाचगान। महिलाहरूले आफ्नो दु:ख–सुख, आशा–आकांक्षा, सामाजिक सन्देश गीतमार्फत व्यक्त गर्छन्। -
रिश्ता र समर्पणः
यस पर्वमा विवाहित महिलाहरूले आफ्ना पतिको दीर्घायु र परिवारको सुख–समृद्धिको कामना गर्दै व्रत बस्छन् भने अविवाहित युवतीहरूले राम्रो जीवनसाथी पाउने इच्छा राख्छन्।
सामाजिक महत्त्व
- तीज केवल धार्मिक पर्व मात्र नभई महिलाहरूको आत्मअभिव्यक्तिको माध्यम हो।
- यसले महिलाहरूलाई परिवार र समाजसँग एकताबद्ध बनाउने, समानता, प्रेम र संस्कारलाई बलियो बनाउने भूमिका खेल्छ।
- ग्रामीण क्षेत्रमा तीजको बेला माइतीघर जान पाइने अवसर महिलाहरूका लागि अझै रमाइलो हुन्छ।
वर्तमान परिवेशमा तीज
आजको आधुनिक समाजमा तीजले नयाँ स्वरूप पाएको छ। परम्परागत पूजा र व्रतसँगै यसले महिला अधिकार, लैङ्गिक समानता र सामाजिक न्यायका सन्देशहरू प्रसारित गर्ने माध्यमको काम पनि गर्न थालेको छ। शहर बजारमा भव्य नृत्य–संगीत कार्यक्रम, मेला र भेटघाटले यस पर्वलाई अझै उत्साहपूर्ण बनाएको छ।
निष्कर्ष
हरितालिका तीज केवल धार्मिक व्रत मात्र होइन, महिलाहरूको एकता, भावनात्मक सम्बन्ध र संस्कृतिको जगेर्ना गर्ने पर्व हो। यस पर्वले महिलाहरूलाई आफ्नो मनको भावना व्यक्त गर्ने अवसर दिन्छ, परिवार र समाजलाई जोड्ने कडीका रूपमा कार्य गर्छ। त्यसैले तीजलाई महिलाहरूको महान चाड भनेर सम्बोधन गरिन्छ।
Comments
Post a Comment